ରଚନା- ବିଶ୍ଵପ୍ରତାପ ବେହେରା
ରାଗ- ଚୋଖି
ଗାୟକ କୁଳ କୋକିଳ ଗୀତାଭିନୟେ କୁଶଳ
ଧନ୍ୟ ହୋଇଲା ଉତ୍କଳ କରିଲା କୋଳ
ବିଦିତ ସମ୍ରାଟ ପଣେ ପୂଜିତ କୋବିଦ ଗଣେ
ଉଦିତ ଭାନୁ ପ୍ରମାଣେ ତନୁ ଉଜ୍ୱଳ
ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଆହ୍ଲାଦ ଦାୟକ
ହୋଇବାରୁ ପ୍ରହଲ୍ଲାଦ ନାମ ସାର୍ଥକ । ୧।
କାବ୍ୟ ନାଟକ ପୁରାଣ ଚଉପଦୀ ଅଭିଧାନ
ନୀତି ମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ନିତି କଣ୍ଠରେ
ତାଳ ଲୟ ଛନ୍ଦ ରାଗ- ରାଗିଣୀ ହୋଇଲେ ଛାଗ-
ଦଳ ମହାବଳ ବାଘ ବୋଲି ତବରେ
ସାରୁଅ କାନନେ ନିବାସ
ଶୁଣି ରଡ଼ି ପ୍ରତିପକ୍ଷ ଜନ ବିରସ । ୨ ।
ଅର୍ଥ- ହେ ଗାୟକ ସମ୍ରାଟ ଆପଣ ଙ୍କ କଣ୍ଠ ରେ ସଦା ସର୍ବଦା କାବ୍ୟ, ନାଟକ, ପୁରାଣ, ବିଭିନ୍ନ ଚଉପଦୀ , ଅଭିଧାନ, ନୀତିଶ୍ଲୋକ ମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ଥିଲା । ତାଳ, ଲୟ, ଛନ୍ଦ, ରାଗ, ରାଗିଣୀ, ଇତ୍ୟାଦି ଯଦି ଛେଳି ଦଳ ହୁଅନ୍ତି ତେବେ ଆପଣ ମହାବଳ ବାଘ ସଦୃଶ୍ୟ ତାକୁ କବଳ କରିଥିଲେ । ସାରୁଅ ଗ୍ରାମ ରୂପକ କାନନ ରେ ଆପଣ ଙ୍କ ର ନିବାସ ସ୍ଥଳ ଏବଂ ଆପଣ ଙ୍କ ରଡ଼ି ଶୁଣିଲେ ପ୍ରତିପକ୍ଷ(ବାଦୀ ପାଲା ରେ ଅପର ପକ୍ଷରେ ଥିବା ଗାୟକ ) ବିରସ ( ରସ ହୀନ, ଭୟଭୀତ) ଓ ଜନ ( ଦର୍ଶକ ସମାଜ) ବିରସ ( ବିଶେଷ ଆନନ୍ଦ) ଲାଭ କରନ୍ତି ।
ପ୍ରହଲ୍ଲାଦ ନାମ ସତ ହରି ଗୁରୁ ଅନୁରକ୍ତ
ପିତା ବଇରୀରେ ହତ ନୋହିଛ ଲବେ
ହିଂସା ଅନଳ କି ଛାର କରିବା ଲୋକରେ କାଳ
ଦହି ନ ପାରଇ ଚିର ଅମର ଭବେ
ଅମର ପୁରେ ସେ ସମ୍ରାଟ
ଗାୟକ ଗଣେ ସମ୍ରାଟ ତୁମ୍ଭେ ଉଚିତ । ୩ ।
ଅର୍ଥ- ଏଠାରେ ଭକ୍ତ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଙ୍କ ସହିତ ଗାୟକ ସମ୍ରାଟ ପ୍ରହଲ୍ଲାଦ ସାହୁ ଙ୍କ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ କୁ କଳ୍ପନା କରାଯାଇ ଅଛି । ଭକ୍ତ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ହରି ଭକ୍ତି ଥିବା ବେଳେ ଆପଣ ଗୁରୁଭକ୍ତ । ସେ ପିତା ରୂପୀ ଶତ୍ରୁ ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଯେପରି ହତ ନୁହନ୍ତି ଆପଣ ସେପରି ପିତା (କଟୁ) ସମ ଶତ୍ରୁ ମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ମ୍ଲାନ ନୁହଁନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଯେପରି ଅଗ୍ନୀ ଦହନ ରେ ବିଫଳ ସେପରି ହିଂସୁକ ଲୋକ ଙ୍କ ହିଂସା ଅନଳ ରେ ଆପଣ ଦଗ୍ଧ ନୁହଁନ୍ତି । ଏ ସଂସାର ରେ ଆପଣ ଚିର ଅମର । ଭକ୍ତ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଯେପରି ଅମର ପୁରେ ଅର୍ଥ ସ୍ବର୍ଗ ରେ ଇନ୍ଦ୍ର ହୋଇଥିଲେ ଆପଣ ସେପରି ଗାୟକ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟ ରେ ଇନ୍ଦ୍ର ( ସମ୍ରାଟ)। ତେଣୁ ଏହି ଦୃଷ୍ଟି ରୁ ଦେଖିଲେ ଆପଣ ଭକ୍ତ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଙ୍କ ସହ ସମାନ ।
ସାରଳା ସାର କୁମର ବୁଧ ପଣେ ଆଗୁସାର
ଲୋକନାଥ ସୁତ ଜନ୍ମ ସାହୁ ବଂଶରେ
ଯେତେଦିନ ପାଲା ଥିବ ତବ ନାମ ଶୁଭୁଥିବ
ମରି ତୁମ୍ଭେ ବଞ୍ଚିଥିବ ସର୍ବ ଚିତ୍ତରେ
ତବ ଚାରୁ ପଦ୍ମ ପୟର
ଭକ୍ତି ଭରେ ବିଶ୍ଵ କରୁଅଛି ଜୁହାର । ୪ ।
ନିଜସ୍ଵ ଅନୁଭବ-
ଗାୟକ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ମୁଁ ସ୍ୱନେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଦେଖିନି ମୋବାଇଲରେ ତାଙ୍କ ପାଲାକୁ ସନ୍ଦର୍ଶନ କରି ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ହୃଦୟରେ ଏକ ସମ୍ମାନସ୍ପଦ ସ୍ଥାନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଗଲା । ସଂସ୍କୃତ ଶ୍ଳୋକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା, ସାଙ୍ଗୀତିକତା, ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗୀ, ଚଉପଦୀ, ନୀତିଶିକ୍ଷା, ଇତ୍ୟାଦି ମୋତେ ମୁଗ୍ଧ କରୁଥିଲା । ଆଶା ପୋଷଣ କରିଥିଲି କେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵଚକ୍ଷୁରେ ଦର୍ଶନ କରିବି । ମାତ୍ର... ବିଧାତାର ବିଧାନ ବଡ ବିଚିତ୍ର ।